Bahis Sitelerine Yatırılan Paranın Geri Alınması ve Chargeback (Ters İbraz) Mekanizmasının Hukuki Niteliği

Günümüzde dijitalleşmenin hızlı bir ivme kazanmasıyla birlikte çevrimiçi bahis ve sanal kumar faaliyetleri, özellikle genç nüfus arasında ciddi bir toplumsal ve ekonomik sorun haline gelmiştir. 2025 yılı itibariyle Türkiye’de yasadışı bahis faaliyetlerinin ulaştığı hacim, finansal istikrarsızlık ve bireysel iflasların artmasına neden olmaktadır. Bu tür faaliyetlerde para kaybeden bireylerin en sık başvurduğu yöntemlerden biri, bankalar aracılığıyla chargeback (ters ibraz) mekanizması yoluyla yatırdıkları paranın iadesini talep etmektir.

Bu çalışmada, yasadışı bahis sitelerine yatırılan paraların geri alınabilirliğini, Türk Borçlar Kanunu (TBK), 7258 sayılı Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun, Bankacılık Kanunu ve Yargıtay kararları ışığında inceleyeceğiz.

Hukuki Çerçeve: Yasadışı Bahis Faaliyetlerinin Niteliği

Yasadışı bahis faaliyetleri, 7258 sayılı Kanun’un 5. maddesi uyarınca suç teşkil etmektedir. Bu kapsamda, yurt dışında lisanslı olsalar dahi Türkiye’de faaliyet gösteren bahis siteleri yasadışı kabul edilmekte ve bu sitelere para yatıranlar hakkında idari yaptırım uygulanabilmektedir.

Türk Borçlar Kanunu’na göre kumar ve bahis sözleşmeleri “eksik borç” niteliğindedir. TBK m.81 uyarınca, “Kanunen yasaklanmış veya ahlaka aykırı bir sebebe dayanan borç ifa edilmişse geri istenemez.” Bu hüküm, kumar ve bahis borçlarının hukuken geçerli bir borç ilişkisi oluşturmadığını, bu sebeple ödenen bedelin “sebepsiz zenginleşme” kapsamında dahi geri talep edilemeyeceğini göstermektedir. Ancak, eğer ödeme hukuken korunmaya değer olmayan bir fiil (örneğin dolandırıcılık) sonucu gerçekleşmişse, bu durumda haksız fiil hükümleri devreye girebilir¹.

Chargeback (Ters İbraz) İşlemi ve Bankacılık Hukuku Açısından Değerlendirme

Chargeback, uluslararası ödeme sistemlerinde, kart hamilinin yaptığı bir harcama işlemine itiraz etmesi üzerine bankanın, karşı tarafa yapılan ödemeyi iptal ederek tutarı geri talep etmesine olanak tanıyan bir mekanizmadır. Bu işlem esasen Bankacılık Kanunu m.76 vd. uyarınca bankaların müşteri işlemlerinde dürüstlük, güven ve denetim yükümlülükleri kapsamında değerlendirilir.

Bankalararası Kart Merkezi (BKM) ve Visa/Mastercard gibi uluslararası kart kuruluşlarının kuralları gereği, chargeback talebi, işlem tarihinden itibaren 120 gün içinde yapılmalıdır. Bu sürenin dolması halinde bankalar iade talebini reddedebilmektedir.

Yasadışı bahis siteleri genellikle yapılan işlemleri bir “mal veya hizmet alışverişi” gibi gösterdiğinden, chargeback başvurusu, “malın teslim edilmemesi” veya “işlemin dolandırıcılık amacıyla yapılması” gerekçesiyle yapılmalıdır. Bu tür durumlarda, bahis sitesi tarafınca herhangi bir fatura veya hizmet belgesi sunulamayacağından, banka iade işlemini onaylayabilmektedir.

IV. Bankaların Sorumluluğu ve Müşteri Hakları

Bankalar, Bankacılık Kanunu m.76/1 uyarınca, müşterilerinin güvenliğini ve işlemlerinin meşruiyetini gözetmekle yükümlüdür. Dolayısıyla, yasadışı bahis sitelerine yapılan işlemleri tespit edebilme kabiliyetine sahip oldukları hâllerde, gerekli önlemleri almamaları bankaların kusurlu sorumluluğunu gündeme getirebilir.

Özellikle kredi kartı üzerinden yapılan ödemelerde bankalar, chargeback prosedürünü işletmekle, yani karşı hesaptan işlem belgesi talep etmekle yükümlüdür. Eğer bahis sitesi, işlemin yasal bir ticari faaliyet olduğunu gösteren belge sunamazsa, banka iade işlemini gerçekleştirmek zorundadır. Bu durum, bankacılık uygulamalarında sıkça görülmekte olup, “chargeback kodu 4853 (Gambling Transaction)” üzerinden yürütülmektedir.

Yasadışı Bahis Siteleri ve Chargeback Başvurusu

Bahis sitelerine kredi kartı aracılığıyla para yatırılması, bankacılık kayıtlarında genellikle “alışveriş işlemi” olarak görünür. Bu durum, chargeback talebinde bulunan kart sahibine itiraz hakkı doğurur. Çünkü bahis sitesi çoğunlukla herhangi bir ürün veya hizmet teslim etmez, hatta söz konusu işlemi yanlış veya yanıltıcı biçimde tanımlar. Banka, itiraz üzerine karşı bankaya yazı yazarak işlemin hukuki dayanağını sorar. Karşı banka, hesap sahibinden işlemi belgeleyen evrak (örneğin fatura veya sözleşme) talep eder.

Bu belgelerin yasal süre içerisinde sunulamaması durumunda, banka işlemi iptal eder ve parayı kart sahibine iade eder. Dolayısıyla, bahis sitelerine yapılan ödemelerin iadesi, sitenin işlemle ilgili hukuken geçerli belge sunamaması halinde mümkündür. Ancak bu durum yalnızca kredi kartı ile yapılan ödemelerde geçerlidir; havale veya EFT yoluyla yapılan transferlerde chargeback mekanizması işlememektedir.

Eksik Borç ve Hukuka Aykırı Edim Sorunu

Borçlar hukuku açısından yasadışı bahis faaliyetleri “eksik borç” (naturalis obligatio) niteliği taşır. Türk Borçlar Kanunu’nun 81. maddesi, “ahlaka veya kanuna aykırı bir sebebe dayanan edimlerin geri istenemeyeceğini” düzenlemektedir. Bu nedenle, kişi kendi iradesiyle yasa dışı bir bahis işlemine para yatırmışsa, bu parayı sonradan iade talebiyle dava konusu edemez. Çünkü ortada, hukuk düzenince korunmaya değer bir menfaat bulunmamaktadır.

Ancak uygulamada birçok olayda kişi, dolandırıcılık veya hileli yönlendirme sonucu bu ödemeyi yapmaktadır. Bu durumda, artık mesele hukuka aykırı edim değil, irade fesadı veya bilişim yoluyla dolandırıcılık sorunu haline gelir. İşte bu tür hallerde chargeback başvurusu, hukuken “meşru bir iade” talebi olarak değerlendirilir.

Chargeback İtiraz Süresi

Chargeback işlemlerinde genel itiraz süresi, işlemin kredi kartı ekstresinde göründüğü tarihten itibaren 120 gündür. Ancak itirazın türüne göre bu süre değişiklik gösterebilir. Uluslararası sistemler, bu süreyi en fazla 540 güne kadar uzatmaktadır. Bu süreler hak düşürücü niteliktedir. Dolayısıyla, bahis sitelerine yapılan ödemelere ilişkin iade talebi de bu süreler içinde yapılmalıdır.

Burada önemli bir ayrım yapılmalıdır: Eğer kişi, yasal bahis sitelerine (örneğin iddaa.com, misli.com) ödeme yaptıysa, bu işlemler hukuka uygun olduğu için iade talebi mümkün değildir. Ancak yasa dışı veya yurt dışı merkezli bahis siteleri söz konusu olduğunda, chargeback başvurusu değerlendirilebilir.

Değerlendirme ve Sonuç

Bahis sitelerine yatırılan paraların geri alınması, hukuk sistemimizin “ahlaka aykırılık” ilkesi ile “mağdurun korunması” ilkesi arasında sıkışmış bir meseledir. Kendi iradesiyle yasa dışı bir fiile katılan bireyin korunmaması gerektiği ilkesi yerindedir; ancak dolandırıcılık, hile veya bilişim yoluyla aldatma durumlarında bu koruma sınırı esnetilmelidir. Chargeback, bu noktada bireyi en azından bankacılık düzeyinde koruyan bir araçtır.

Sonuç olarak, yasadışı bahis sitelerine yatırılan paraların iadesi, failin kastı, işlemin niteliği ve kullanılan ödeme yöntemi dikkate alınarak değerlendirilmelidir. Failin bilerek yasa dışı faaliyete katıldığı durumlarda iade talebi hukuken korunmaz; ancak dolandırıcılık unsuru bulunan hallerde chargeback süreci hem bankacılık hem ceza hukuku bakımından meşru bir koruma aracıdır.

Bu nedenle, vatandaşların bu tür işlemlerle ilgili olarak hem bankalarına süresi içinde başvuruda bulunmaları hem de gerekirse bilişim dolandırıcılığı kapsamında Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda bulunmaları önem arz etmektedir. Aksi halde, para kaybı yalnızca bireysel değil, aynı zamanda toplumsal bir ekonomik kayıp olarak kalacaktır.