Kanada Uzun Vadeli Sporcu Gelişimi modeli

Kanada Uzun Vadeli Sporcu Gelişim Modeli..

Kaynak: (Higgs, Way, Baly)

(38 milyon nüfusa sahip olan kanada yaz ve kış olimpiyatlarında 147 altın, 182 gümüş, 222 bronz olmak üzere toplamda 551 altın madalya kazanırken, 86 milyon nüfusa sahip olan ülkemiz tüm olumlu potansiyeline rağmen olimpiyatlarda toplam 41’i altın olmak üzere toplam 104 adet madalya kazanmıştır ).

Spor okur-yazarlığının içeriğini oluşturan kavramların Hareket potansiyelini
gerçekleştirecek motivasyona sahip olma, Lokal Kültüre ve Kişisel yeteneğe bağlı,
Fiziksel Benliği (physical-sef) iyi inşa etme, Özgüven ve Özsaygı olduğunu
belirtilmektedir.

Ayrıca Spor okur yazarlığının farklı fiziksel koşullarda, durumu (ortamı) okuma, sonraki hareketi tahmin etme ve uygun reaksiyon verme ile ekonomik ve özgüvenli hareket etme ile gerçekleşeceğini savunmaktadır.

Kuramsal çerçevesi bu şekilde özetlenirrken pratikteki uygulamalarına Kanada Uzun Vadeli Sporcu Gelişim Modeli (LTAD) üzerinden örnek vermektedir.

Kanada’daki 7
basamaklı gelişim modelinde en başta Aktif Başlangıç yer alıyor ve 0-6 yaş arasında çocukların aktif olarak fiziksel hareketlilik sağlamasından bahsediyor, (günde en az 60 dakika gibi).
Temel basamağında ise Vücut Kontrolü, lokomotor, gönderme ve alma becerisi, obje manipülasyonu becerisi kavramları olduğunu söylüyor.

Antrenmanı öğrenmek kısmında ise sporu çocuklara sevdirilmesine vurgu
yapılmaktadır. Özetle çocuklar hareketli olsunlar ve spor yapsınlar ancak bir alana çok ağırlık vermesinler, çünkü özünde hareketli kalarak “gelişmeyi öğrenecek”
kıvamda olması gerekliliği savunulmaktadır.

Bu üç basamak gelişim dönemleri için kritik basamaktır. Daha sonra antrenman için antrenman, yarışmak için antrenman ve
kazanmak için antrenman birbirini takip ediyor.

Ancak; yaşam boyu aktif olma kısmını bu 3 başlık oluşturuyor. İlk 3 başlık ise spor okur- yazarlığı boyutunu
oluşturmaktadır.

Hem spor okur-yazarlığı hem de diğer 3 boyut yaşam boyu aktiviteye etmektedir. Bir kişi spor okur-yazarlığı eğitimi alıp yaşam boyu aktif
kalabilir ya da sporcu olarak hayatına devam ederken de antrenman için yarışma aşamasında da yaşam boyu aktif olabilmektedir (Higgs, 2010).

Uzun vadeli sporcu Gelişimi modelinin ilk 3 aşamasını spor okur yazarlığı kavramının temeli olarak bahsetmiştik. Bebeklikten yetişkinliğe kadar uzanan dönemde ise toplamda 7
aşamadan oluşmaktadır

Dördüncü ve beşinci aşamalar sporda mükemmellik, altıncı ve yedinci aşamaları ise yaşam boyu sporu
amaçlamaktadır. Kısaca hepsine değinecek olursak;

1. Aktif başlangıç
2. Eğlenceli temel beceriler
3. Antrenmanı öğrenme
4. Antrenman için antrenman
5. Yarışmak İçin antrenman
6. Kazanmak İçin antrenman
7. Yaşam boyu aktiflik

Kanada’ya göre her spor örgütü, ebeveynler, beden eğitimi öğretmenleri,antrenörler ve spor yöneticileri Uzun vadeli sporcu gelişimi yararları hakkında bireyleri eğitirken yukarıdaki 7
aşamayı dikkate almaktadırlar.

Uzun vadeli sporcu gelişimi, katılımcıların gereksinimlerine ve gelişim aşamalarına odaklanır ve
öğretmenler, yöneticiler, antrenörler her düzeyde sporun sunulmasına destek sağlayan diğer bireyler için bir dayanak noktası oluşturur.

Önceliği erken yaşta spor okur yazarlığının oyun ve eğlence temelli gelişimidir.

Temel hareket becerileri ve temel spor becerilerinde uzman olmayı amaçlayan bu
model spor ve fiziksel etkinliklerdeki hem katılıma hem de performansa yönelik
yolların herkes için fayda sağladığını kabul etmektedir.

1) Aktif başlangıç: Çocuğun yaşamındaki ilk 6 ayı kapsayan Aktif Başlangıç aşaması, neşeli ve eğlenceli bir alanda fiziksel etkinlik oluşturmak ve bu yeterliliğe doğru ilk adımları teşvik etmek açısından önem arz etmektedir. Bu aşamada çocuğun beyni fiziksel etkinlikler sayesinde öğrenme gelişimine yardımcı olur.

Bu dönemde çocuklar diğer insanlara çok bağımlı olduklarından fiziksel olarak aktif olmalarını sağlamak ve becerilerini geliştirmek ebeveynlere ve bakıcılara kalmıştır.

Çocukların temel fiziksel becerileri öğrenmesi için vücutlarının olgunlaşması gerekir.

Ayrıca, çalışma için gerçekleştirilecek alıştırmalar planlı ve sistematik bir şekilde değil, çocukları istekli bir şekilde oynamaya ve keşfetmeye teşvik edecek koşullar altında
gerçekleştirilmelidir.

Israrlı talimatlar çocuk için hayal kırıklığına neden olabilir, buda karşılığında bir sonraki öğrenme sürecini olumsuz etkileyebilir.

2) Eğlenceli temel beceriler: Eğlenceli temel beceriler çeviklik, denge koordinasyonu ve sürati geliştirmenin yanı sıra çeşitli lokomotor hareket becerilerini
vücut kontrol becerilerini ve de gönderme ve karşılama becerilerinin gelişimini ve önemini kapsamaktadır.

Aktif başlangıç aşamasında gerçekleştirilen temel
hareketlere dayalı olarak bir beceri ‘dağarcığı’ oluşturmak için kızlar için 6-8 yaş erkekler için ise 6-9 yaş dönemi çok önemlidir. Bu beceri dağarcığı düzenlenerek ve genişletilerek uzun vadeli sporcu gelişiminin Uzun vadeli sporcu gelişimi
antrenmanı öğrenme aşamasındaki temel spor becerilerine dönüştürülebilir.

Çocuklar aktif başlangıç aşamasında oturma, ayakta durma, yürüme ve koşma gibi temel
hareketleri öğrenirler. Eğlenceli temel beceriler aşamasına ulaştıklarında ise
çocukların çoğu bu ve diğer temel becerilerde artık ustadır.

Bu aşamada çocukların
öğrendikleri temel hareket becerileri daha sonra öğrenecekleri spor dalına özgü
hareketlerin yapıtaşını oluşturacaktır. Bir şeyi itme veya atma becerisi genelde yaşamın ilk yılının sonlarına doğru öğrenilir.

Aktif başlangıç aşamasında bu hareket
genellikle temel fırlatma hareketine evrimleşir. Teşvik ve çalışma fırsatı
sağlandığında çocuklar eğlenceli temel beceriler aşamasının erken dönemlerinde
temel hareketlerden olan baş üzerinden fırlatmayı gerçekleştirebilir.

Çocuklar antrenmanı öğrenme aşamasına girmeye hazır olduklarında, olgun bir fırlatma yapısıyla objeyi fırlatabiliyor olmalıdır. Baş üzerinden fırlatma temel becerisi
antrenmanı öğrenme aşamasında atletizmde cirit atışını Amerikan futbolunda pası badmintonda smacı öğretmek için bir temel olarak kullanılabilir.

Eksik kalan her bir
temel hareket becerisi pek çok spor dalına özgü beceriyi öğrenmeyi daha zor hale getirecektir. Bu nedenle çok çeşitli temel hareket becerilerini geliştirmek çocuğun
ileride yapacağı spor branşı açısından önem arz etmektedir (Bayli, Way ve Higgs,
2013).

3) Antrenmanı öğrenme: Bu aşamada bireyler temel spor becerilerini iyileştirerek
öğrenir. Bu sonradan engelliler veya doğuştan özel gereksinim ihtiyacı olan bireyler içinde geçerlidir. Bu durumda engelsiz çocuklar için olduğu gibi bu, uzman olmaya başlama süreci değil pek çok farklı spor etkinlikleri ile uğraşma sürecidir.

Bu aşama yetenekleri doğrultusunda onlar için en uygun olan fiziksel, zihinsel ve duygusal
ayrıca sosyal gereksinimlerini en iyi karşılayacak olan spor dallarını bulma
zamanıdır.

Bazı sporcular aileleri tarafından tek bir spor branşına
yönlendirilmiştir
bu doğru değildir. Çünkü antrenmanı öğrenme aşaması, iki veya üç spor dalı ile ilgili
bilinçli bir seçim yapmak için etrafta neler olduğunu gözlemleyeceği bir deneme aşamasıdır.

Sporcular antrenmanı öğrenme aşamasını geçtiğinde ve fiziksel olarak yeterli kapasiteye ulaştıklarında antrenman için antrenman, yarışmak için antrenman
ve kazanmak için antrenman aşamalarına geçiş olası olur.

Bir sonraki aşamaya
geçildiğinde, yarışma maç ve performans düzeyleri artar. Eğer en yüksek yarışma
(mücadele) düzeyini sürdürmemeyi seçerlerse mükemmellik aşamasını herhangi bir
zamanda bırakarak yaşam boyu aktiflik aşamasına geçiş yapabilir (Bayli, Way ve
Higgs, 2013).

4) Antrenman İçin Antrenman: Bu aşama sporcuların uğraşmış olduğu bir veya iki
spor dallarını tamamlayıcı spor dalı ile eşleştirerek bu alandaki spor seçimlerinde
daha profesyonel hale geldikleri bir süreçtir. Bu aşama gelişmekte olan sporcuyu yapan veya bozan bir aşamadır.

Şöyle ki bu aşamada eğer az antrenman yapılırsa sporcular gerçek potansiyellerine ulaşamazlar. Çok fazla antrenman da yapılırsa bu sefer aşırı kullanım yaralanmalarından dolayı sporcular tam anlamıyla gelişme
konusunda başarısız olabilirler.

5) Yarışmak için Antrenman: Yarışmak için antrenman aşaması teknik, taktik,
zihinsel ve fiziksel hazırlığı en iyi duruma getirmek ile ilgilidir. Bu gelişim aşaması,
herhangi bir özel yarışma sonucuyla ilgili olduğu kadar çalışanın davranışlarını öğrenme geliştirme ve antre etme ile ilgili olduğundan süresi uzun olabilir.

Sporcuların uluslararası veya ulusal olarak müsabakalara katılmaya yeni başladığı dönemdir.
6) Kazanmak için Antrenman: Bu aşama sporcuların dünya çapında yarışmaya
başladığı dönemdir. Kıta ve dünya şampiyonası ve paralimpik yaz ve kış
oyunlarında mücadele ederler.

Tıpkı herhangi bir bedensel engeli olan ya da olmayan yaşıtları gibi onlarda elit sporculardır ve benzer şekilde antrenman yaparak yarışlara hazırlanırlar.

7) Yaşam Boyu Aktiflik: Fiziksel etkinlik doğru uygulandığı taktirde şüphesiz ki sağlık açısından çocuk, ergen, yetişkin ve yaşlı herkes için iyidir. İnsanları, yaşam boyu spor okur-yazarlığı konusunda motive etmeyi ve çocuklar büyüyüp genç yetişkin olduklarında katılımı devam ettirmeyi amaçlar.

Hepimiz profesyonel veya olimpik bir sporcu olmasak da sağlıklı ve fiziksel olarak aktif yaşam biçiminden
yararlanarak spor okur-yazarı olabiliriz. Bu aşamaya gelip ve yaşam boyu aktif bir
birey olarak kalmak için kendi deneyimlerimize ve yaşam şekillerimize bağlı olarak adım atılmalıdır.

İlk olarak bireyleri yaşam boyu fiziksel aktivite içerisine dâhil
etmek. İkincisi ise, sedanter (daha az aktif olan veya aktif olmayan) insanları bu aktivitelere katılmalarını teşvik etmek. Üst düzeyde yarışmalara katılan sporcuların daha fazla katılım temelli görevlere geçişini sağlamak ve son olarak Fiziksel etkinlik liderlerini, spor yöneticilerini devreye sokarak spor okur- yazarı insanlar yetiştirmek ve elde tutmaktır (Bayli, Way ve Higgs, 2013).

Ülkemizde tüm spor bileşenleri şunu bilmeli ki, başarılı yöneticiler başarılı antrenörü, başarılı antrenörler, şampiyon sporcuları yetiştirirler.